Câu hỏi: Vi khuẩn kháng kháng sinh trở nên kháng thuốc như thế nào ạ?

Nguyễn Minh Hường Các câu hỏi chưa được trả lời của tôi:

Đúng như chị Hiệp nói đó em, về mặt hiện tượng, cái chúng ta quan sát được là trước đó mỗi khi có mặt thuốc kháng sinh trong môi trường sống của vi khuẩn, vi khuẩn đó sẽ chết. Rồi đột nhiên một ngày, khi thuốc kháng sinh được đưa vào môi trường, vi khuẩn vẫn mọc bình thường. Vậy là tại sao?

Suy luận logic đơn giản là vi khuẩn phải có được một cái gì đó mới giúp bảo vệ chúng khỏi loại kháng sinh này. Nghiên cứu sâu hơn chúng ta biết được rằng cái mới đó thường là một hay nhiều gen kháng kháng sinh. Những gen này tạo ra sản phẩm trong tế bào vi khuẩn, và những sản phẩm này trở thành chiến binh chống lại thuốc kháng sinh cho vi khuẩn. Chị ví dụ nhé, 1 gen kháng kháng sinh tạo ra 1 loại protein. Protein đó tạo thành 1 cái cửa trên màng tế bào vi khuẩn, như cửa ra vào nhà mình vậy. Mỗi khi một phân tử thuốc kháng sinh đi vào tế bào vi khuẩn, protein này mở cửa và đẩy/bơm ngược thuốc kháng sinh ra ngoài! Vậy là vẫn còn nhiều thuốc kháng sinh ngoài môi trường, nhưng không có phân tử thuốc nào vào được tế bào vi khuẩn, nên vi khuẩn vẫn sống khỏe mạnh! Ngoài cách đó ra, một cách kháng kháng sinh hiệu quả nữa của vi khuẩn là tạo ra một bộ máy phân hủy/phá thuốc kháng sinh. Phân tử thuốc vào đến tế bào bị biến đổi, cắt nhỏ…trở nên mất chức năng diệt khuẩn!

Vậy vi khuẩn nhận những gen cần thiết để tạo ra các bộ máy kháng kháng sinh từ đâu? Thường là từ các vi khuẩn khác cùng sống trong môi trường, qua tiếp xúc với nhau, chúng tạo nên một cầu nối, và chia sẻ cho nhau gen kháng thuốc. Vậy các vi khuẩn kia có gen kháng thuốc từ đâu? Là do ngẫu nhiên may mắn! Thiên nhiên không bao giờ đạt 100% chính xác, mỗi lần phân chia tạo tế bào mới, vi khuẩn lại mắc 1 ít lỗi. Vậy là mỗi tế bào khác nhau 1 tí, mỗi lần phân chia lại tích lũy các biến đổi. Thuốc kháng sinh vào môi trường, vô tình một tế bào mang lỗi nào đó lại sống tốt. Khởi đầu của kháng kháng sinh là các lỗi ngẫu nhiên như vậy đó em! Tuy vậy các lỗi đó sẽ dần trung hòa hoặc biến mất theo thời gian nếu sản phẩm của chúng tạo ra không cần thiết cho sự sống sót của vi khuẩn. Nhưng, nếu ta sử dụng thuốc kháng sinh, sự có mặt của thuốc kháng sinh khiến những lỗi đó trở nên cần thiết cho sống còn của vi khuẩn, vậy là chúng được chọn lọc tự nhiên lựa chọn, và tồn tại rồi lan truyền rộng rãi như bây giờ!

Vậy bài học ở đây là gì? Đừng lạm dụng thuốc kháng sinh hay sử dụng thuốc bừa bãi! Làm vậy chính là chúng ta đã tạo cơ hội huấn luyện cho vi khuẩn hình thành tính kháng thuốc đó! Chỉ dùng kháng sinh đúng liều, đúng thuốc, đúng theo hướng dẫn của bác sĩ, nhé!